Oproep: De redactie van het Podium voor Bio-ethiek nodigt je uit een bijdrage te schrijven voor ons themanummer over Regels voor de ruimte: bio-ethiek van ruimtevaart- en verkenning (nr. 2, 2023)

Geef een reactie

“That’s one small step for a man, one giant leap for mankind” is de beroemde uitspraak van Neil Armstrong bij de eerste maanlanding. Sinds jaar en dag is de mensheid bezig met al dan niet succesvolle bemenste en onbemenste missies in de ruimte. Volgens pleitbezorgers komt dit niet alleen voort uit diepmenselijke nieuwsgierigheid maar draagt ook het ook bij aan wetenschappelijke kennis en technologische ontwikkeling, stimuleert het vreedzame samenwerking met andere landen, en zou het uiteindelijk misschien zelfs pure noodzaak kunnen zijn wanneer de aarde eenmaal onbewoonbaar wordt. De ruimtevaart is ook onderwerp van grote Hollywoodfilms en heeft een bijna mythische allure. Recent meldden zo’n 23.000 mensen zich aan om astronaut te worden voor de Europese ruimtevaartorganisatie ESA, van wie er vijf geselecteerd werden. Ook komen er steeds meer commerciële ruimtereizen.

Hoewel outer space al langer het decor vormt voor abstracte filosofische gedachte-experimenten, is er nog verrassend weinig geschreven over concrete bio-ethische vragen waar de mensheid tegenaan zal lopen als de technologie zich verder ontwikkelt. Is (genetische) mensverbetering bijvoorbeeld nodig voor toekomstige langdurige ruimtereizen? Mag een vrouw in de ruimte wel zwanger worden gezien de risico’s voor het kind? Hebben mensen het recht om de ruimte in te reizen, wie wel, en wie niet? Wie beslist hierover? Wat is de milieu-impact op aarde en in de ruimte? En, moeten we deze weg wel inslaan, of is die onvermijdelijk? Hoewel al deze vragen niet onmiddellijk spelen is het van belangrijk hier alvast over na te denken. Zeker ook omdat ‘ruimte bio-ethiek’ (space bioethics) ons nieuwe inzichten geeft over de bestaande verhouding van de mens tot anderen en tot de aarde.

Het onderwerp van ruimtekolonisering wordt vaak genoemd in de context van klimaatverandering. “We can fix that problem, by moving out into space”, zei Jeff Bezos over klimaatverandering. Plannen voor ruimtekolonisatie stellen ons niet alleen voor de vraag of het wel verantwoord is zoveel te investeren in een  buitenaardse do-over maar agendeert ook ons idee over rentmeesterschap van de aarde. Willen we wel dat deze nieuwe wereld ingeleid wordt door een tech-elite bestaande uit mensen als ook Elon Musk, die inzet op neokoloniale plannen waarin annexatie van planeten en extractie van buitenaardse mineralen centraal staan? Hoe kunnen we de ruimte beschermen als laatste commons? Al deze ontwikkelingen vragen niet alleen om ethische reflectie op de waarden en normen van de mens bij het verkennen en innemen van de ruimte maar ook op dergelijke technofixes.

Het Podium voor Bio-ethiek staat open voor bijdragen over dit thema waarin bovenstaande en aanverwante problemen centraal staan, voor een themanummer dat in de zomer van 2023 verschijnt. Bij het schrijven van een bijdrage kunt u een of meer van de volgende vragen beantwoorden: Welke vragen zijn belangrijk voor een bio-ethiek van de ruimte? Wat voor filosofie is er nodig om zinvol over deze vragen te kunnen denken (bijvoorbeeld een feministische of ecologische)? En tot welke grenzen en regels zou dat dan moeten leiden? 

Uw bijdrage

Wilt u een bijdrage leveren aan het Podium voor Bio-ethiek over dit thema? Stuurt u dan uiterlijk 10 maart 2023 een voorstel in van maximaal 250 woorden naar de themaredactie:

Marieke Bak
Myrthe van de Pavert

Houdt u er wat betreft stijl en inhoud rekening mee dat het Podium door een breed publiek van geïnteresseerden wordt gelezen. De eerste versie (max. 1500 woorden) wordt verwacht op 28 april 2023. U ontvangt dan spoedig redactiecommentaar. De deadline voor de definitieve versie is 31 mei 2023. De themaredactie beslist of een artikel al dan niet wordt geplaatst.

NVBe Onderwijsmiddag (27 januari 2023 j.l.): met talkshow & workshop over diversiteit en inclusie in ethiekonderwijs.

Geef een reactie

Op vrijdagmiddag 27 januari 2023 vond de NVBe onderwijsmiddag over diversiteit en inclusie in het onderwijs plaats. Locatie: Ministerie van VWS, Den Haag (loopafstand station Den Haag CS).

Op universiteiten, hogescholen en op onderzoeksinstituten, maar ook in bijvoorbeeld zorginstellingen, groeit de aandacht voor diversiteit en inclusie en dat is terecht. Er zijn nog veel stappen te gaan. Zo blijkt dat geneeskundestudenten met een migratieachtergrond in hun coschappen structureel lager beoordeeld worden dan hun medestudenten . En zo is lang weinig aandacht geweest in onderzoek en onderwijs naar verschillen tussen het mannen- en vrouwenlichaam.

Hoe maak je ruimte voor inclusie en diversiteit wanneer je ethiekonderwijs ontwikkelt? Hoe ontwikkel je een diversiteit & inclusie onderwijsprogramma dat goed ingebed is? Wat kunnen verschillende onderwijsinstellingen die inclusie- en diversiteitsonderwijs ontwikkelen van elkaar leren? Deze en andere vragen kwamen ter sprake tijdens de onderwijsmiddag van de NVBe.

De onderwijsmiddag startte met een talkshow waarin verschillende sprekers als tafelgast aanschoven om onder leiding van dr. Hafez Ismaili M’hamdi in gesprek te gaan over neurodiversiteit, culturele diversiteit en 1e generatie studenten. Vervolgens konden de deelnemers in een workshop met elkaar nadenken over hoe je in onderwijs aandacht kan besteden aan diversiteit en inclusiviteit. Maar ook hoe je zorgt voor een inclusief onderwijsklimaat waarin niet alleen ruimte is voor diversiteit, maar waar diversiteit actief wordt nagestreefd en ingezet.

Programma:
13:00 — Inloop met koffie en thee
13:30 — Aanvang programma, opening en welkom door André Krom, voorzitter van
de NVBe
13:45 — Talkshow met tafelheer dr. Hafez Ismaili M’hamdi en tafelgasten Kamiel
Feiertag, Charisma Hehakaya, Floor Haalboom, Ruben Verwaal,
gevolgd door een gezamenlijk gesprek en vragen uit het publiek.
14:45 — Pauze met versnapering
15:15 — Workshop (Floor Haalboom en Ruben Verwaal):
Diversiteit en Inclusie in het onderwijs
16:15 — Plenaire terugkoppeling
17.00 — Borrel

Over de sprekers:
dr. Hafez Ismaili M’hamdi is ethicus en universitair docent aan de afdeling Medische Ethiek, Filosofie en Geschiedenis van de Geneeskunde van het Erasmus MC, en vicevoorzitter van het Centrum voor Ethiek en Gezondheid.

Kamiel Feiertag is een voornamelijk normaal menselijk wezen, filosoof en expert ADHD ervaringsdeskundige. Hij zet zich in voor de (zelf)acceptatie van neurodiversiteit. Hij zal ingaan op hoe het is om AD(H)D te hebben in een wereld die ontworpen is rondom kwantificeerbare opvattingen van goed functioneren, waarom dit technologische denken niet altijd een goed idee is voor het onderwijs en de maatschappij, en de waarde van een beetje weird zijn.

Charisma Hehakaya heeft onlangs haar promotieonderzoek afgerond op divisie Beeld & Oncologie van het UMC Utrecht. Na haar post-master epidemiologie nam ze het initiatief om het Eerste-Generatie Fonds op de Universiteit Utrecht op te richten om eerste-generatie studenten te stimuleren het beste uit hun talenten te halen. Het fonds helpt met geld, tweedehands laptops of praktische ondersteuning, zoals taaltrainingen. Ook gaat op haar initiatief binnenkort ‘University Pioneers’ van start om eerste-generatie studenten in Utrecht beter wegwijs te maken in het studentenleven, onder andere door de inzet van mentoren.

Dr. Floor Haalboom is wetenschapshistoricus en universitair docent medische geschiedenis aan het Erasmus Medical center in Rotterdam. Zij heeft het diversiteit en inclusie onderwijsprogramma voor de bachelor en master geneeskunde ontwikkeld.
Dr. Ruben Verwaal is conservator en historicus bij het Erasmus Medical center, en hij is gespecialiseerd in de geschiedenis van de medische wetenschap. Hij is hoofd coördinator van het diversiteit en inclusie onderwijsprogramma voor de bachelor en master geneeskunde.

Volop inspiratie en engagement tijdens jaarsymposium “Global health – lokale implicaties van een verbonden wereld” (7 december j.l.)

Geef een reactie

Op 7 december vond in Utrecht het NVBe jaarsymposium “Global health – lokale implicaties van een verbonden wereld” plaats. We kijken terug op een zeer inspirerende en engagerende middag.

In een volle zaal begon het programma met een presentatie van het NVBe-Preadvies 2022, “Global health ethiek. Lokale implicaties van een verbonden wereld. Waarom global health ethiek in de Nederlandse bio-ethiek meer aandacht behoeft”. Het Preadvies werd geschreven door Rieke van der Graaf (o.a. universitair hoofddocent medische ethiek bij het Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijns Geneeskunde van het UMC Utrecht) en Martine de Vries (o.a. hoogleraar normatieve aspecten van de geneeskunde aan het LUMC en voorzitter van het Centrum voor Ethiek en Gezondheid).

Daarna volgden eerste reacties op het Preadvies van:

• Brigit Toebes (o.a. hoogleraar Gezondheidsrecht in Internationaal Perspectief en wetenschappelijk directeur van de Aletta Jacobs School of Public Health, Rijksuniversiteit Groningen)
• Marcel Verweij (o.a. hoogleraar filosofie aan de Wageningen University, met een nadruk op ethiek van public health, waaronder de ethiek van vaccinatie)
• Evelyn Brakema (o.a. huisarts in opleiding, onderzoeker duurzame zorg en medeoprichter en voorzitter van de Groene Zorg Alliantie);
• Amrish Baidjoe (o.a. directeur Operationeel Onderzoekscentrum LuxOR bij Artsen zonder Grenzen (Luxemburg/Brussel), veldepidemioloog en universitair hoofddocent bij de London School of Hygiene & Tropical Medicine).

De auteurs betogen in het Preadvies o.a. dat het herstellen, verhelpen of corrigeren van (structurele) onrechtvaardigheid een kernelement is van global health ethiek. Tijdens het plenaire gesprek tussen alle aanwezigen is uitgebreid ingegaan op welke implicaties het innemen van een global health perspectief kan, en wellicht ook zou moeten hebben, op de rol van de ethicus in de talloze vraagstukken waarin sprake is van (structurele) onrechtvaardigheid.

Benieuwd? Lees het Preadvies (klik hier). Het Preadvies verschijnt binnenkort tevens in gedrukte vorm. Dat wordt mede mogelijk gemaakt door een substantiële financiële bijdrage van het UMC Utrecht en het LUMC.

U vindt de dia’s van alle presentaties hieronder:
• Presentatie NVBe-Preadvies 2022 door Rieke van der Graaf en Martine de Vries
• Co-referaat Brigit Toebes
• Co-referaat Marcel Verweij
• Co-referaat Evelyn Brakema
• Co-referaat Amrish Baidjoe

Oproep: De redactie van het Podium voor Bio-ethiek nodigt je uit een bijdrage te schrijven voor ons themanummer over dwang in de zorg

Geef een reactie

In het boek ‘One Flew Over the Cuckoo’s Nest’ uit 1962 worden patiënten op een gesloten psychiatrische afdeling continu blootgesteld aan medische handelingen als elektroshocktherapie, hydrotherapie en lobotomieën – tegen hun wil in. Met het boek wilde schrijver Ken Kesey een kritische blik werpen op de dwangmatige zorg die toentertijd werd toegepast in de Amerikaanse psychiatrische zorg. Alhoewel de zorg voor psychiatrische patiënten – zowel in de Verenigde Staten als in Nederland – de afgelopen zestig jaar drastisch is veranderd, vinden vrijheidsbeperkende maatregelen, zoals onvrijwillige institutionalisering, opsluiting of fixatie, in sommige gevallen nog steeds plaats. Ook mensen met een verstandelijke beperking of een psychogeriatrische aandoening, en (ex-)gedetineerden met een psychische stoornis, verslaving of verstandelijke beperking, kunnen in sommige gevallen onder dwang behandeld worden. In Nederland is deze mogelijkheid per 1 januari 2020 (opnieuw) vastgelegd in het wetboek. Zo vergroot de hernieuwde Wet forensische zorg de mogelijkheden om verdachten of gedetineerden verplicht te behandelen. Ook is de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen vervangen door twee nieuwe wetten: de Wet zorg en dwang (Wzd) en de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvgzz). Deze wetten maken het mogelijk dat mensen met een psychogeriatrische aandoening, verstandelijke beperking of psychische stoornis niet alleen onder dwang behandeld kunnen worden in zorginstellingen, maar ook thuis of op de polikliniek – als de omstandigheden dit toestaan of toelaten.

Naast de toepassing van dwang in bovengenoemde (patiënten)groepen, kan dwang in de zorg ook breder worden geïnterpreteerd, bijvoorbeeld wanneer de autonomie van een patiënt op de IC niet wordt gerespecteerd omdat er volgens artsen geen andere mogelijkheid is. Hoe dan ook is de beslissing om een patiënt onder dwang te behandelen een inherent morele keuze. Een keuze die draait om het zorgvuldig afwegen van verschillende waarden en rechten, denk bijvoorbeeld aan bewegingsvrijheid, autonomie, veiligheid en identiteit. Wanneer is het beperken van de vrijheid en/of autonomie van een patiënt gerechtvaardigd en welke ethische problemen zijn daarbij aan de orde? Mag een verdachte in detentie onder dwang worden behandeld, terwijl diegene nog niet schuldig is bevonden? Hebben technologische ontwikkelingen, zoals GPS-trackers of AI, invloed op de toepassing van dwang in de (psychogeriatrische) zorg en welke ethische vragen roept deze ontwikkeling op? Zijn er door de twee nieuwe wetten Wzd en Wvgg nieuwe morele dilemma’s en vragen ontstaan? En kunnen er morele lessen worden getrokken uit de implementatie van deze wetten?

De redactie van het Podium voor Bio-ethiek nodigt u uit om een bijdrage te schrijven over deze of gerelateerde vraagstukken rondom het thema dwang in de zorg.

Uw bijdrage
Wilt u een bijdrage leveren aan het Podium voor Bio-ethiek over dit thema? Stuurt u dan uiterlijk 4 november 2022 een voorstel in van maximaal 250 woorden naar de themaredactie:

Amber Spijkers
Juliette van Seventer

Houdt u er wat betreft stijl en inhoud rekening mee dat het Podium door een breed publiek van geïnteresseerden wordt gelezen. De eerste versie (max. 1500 woorden) wordt verwacht op 19 december 2022. De deadline voor de definitieve versie is 23 januari 2023. De themaredactie beslist of een artikel al dan niet wordt geplaatst.

Oproep tot bijdragen aan Podium voor Bio-ethiek over ‘Bio-Ethische Uitdagingen voor de Economie in de 21ste Eeuw’

De redactie van het Podium voor Bio-ethiek nodigt u uit een bijdrage te schrijven voor ons themanummer over bio-ethische uitdagingen voor de economie in de 21ste eeuw.

In de ontwikkeling van het economisch denken is het begrip ‘waarde’ geleidelijk van morele, politieke en sociale connotaties ontdaan. Steeds meer is waarde gelijk komen te staan aan de prijs die betaald wordt op een markt, als uitkomst van schaarste en van individuele voorkeuren. Aldus verwierf economie zich de status van een exacte wetenschap waarin het gaat om wetmatigheden van vraag en aanbod, nationaal inkomen, groei en productiviteit. Ethiek is daarbij uit de economie als vakgebied verdwenen. Toch hebben ook economische verschijnselen en ingrepen, zoals globalisering, privatisering en marktwerking, verstrekkende gevolgen voor de samenleving.

Onder economen (zoals Kate Raworth met haar ‘donut model’) vinden we dan ook pleidooien voor het terughalen van ethiek in de economie. Waarbij niet alles meer draait om de wetmatigheden van de markt, maar veel meer om de waarden van mens en van natuur. Waarin toenemende sociale ongelijkheid, uitputting van hulpbronnen en verlies van biodiversiteit niet meer verschijnen als ‘externaliteiten’, maar als kernvragen voor ons huidige en toekomstige bestaan.

Wat kan de (bio)ethiek betekenen als inspiratiebron voor nieuwe vormen van economisch denken, waarmee we de uitdagingen aankunnen van de 21ste eeuw? Hoe kunnen we duurzame ontwikkelingsdoelen tot leidraad maken van economische ontwikkeling, met bestaanszekerheid en planetaire draagkracht als grenswaarden voor een menswaardig bestaan nu en in de toekomst? Hoe komen we tot een economie die individuen niet alleen aanspreekt als consument maar ook als burger en waarin bedrijven met hun verdienmodellen bijdragen aan sociale rechtvaardigheid en ecologische duurzaamheid? Het Podium voor Bio-ethiek staat open voor bijdragen waarin deze en aanverwante vragen centraal staan, voor een themanummer dat eind dit jaar verschijnt.

Het gaat om een zoektocht naar vormen van economische en maatschappelijke ordening die diepgaande veranderingen kunnen bewerkstelligen in de manieren waarop we ons voeden, zorg verlenen, natuurlijke hulpbronnen gebruiken en omgaan met de natuur. Mogelijke thema’s zijn: economische waardering van natuur, ecosysteemdiensten en diverse zorgpraktijken, de verhouding tussen publieke en private partijen in het aanpakken van duurzame ontwikkelingsdoelen, de ‘commons’ als beheersvorm van natuurlijke of technologische (hulp)bronnen, intergenerationele rechtvaardigheid, nieuwe vormen van burgerschap en gemeenschapskracht als grondslag voor economische activiteit, circulaire economie, nulgroei en consuminderen.

Uw bijdrage
Wilt u een bijdrage leveren aan het Podium voor Bio-ethiek over dit thema? Stuurt u dan uiterlijk 25 juli 2022 een voorstel in van maximaal 250 woorden naar de themaredactie:

Dirk Stemerding
Marieke Bak
Savriël Dillingh (gastredacteur)

Houdt u er wat betreft stijl en inhoud rekening mee dat het Podium door een breed publiek van geïnteresseerden wordt gelezen. De eerste versie (max. 1500 woorden) wordt verwacht op 3 oktober 2022. De deadline voor de definitieve versie is 7 november 2022. De themaredactie beslist of een artikel al dan niet wordt geplaatst.

Het bestuur zoekt 2 enthousiaste bestuursleden

Het bestuur van de NVBe breidt uit en zoekt 2 enthousiaste bestuursleden, bij voorkeur op het gebied van de dierethiek en de milieu-ethiek.

Taken

  • Je denkt mee over:
    • thema’s voor de jaarlijkse Onderwijsmiddag en het Jaarsymposium
    • thema’s voor het NVBe Preadvies, dat de basis vormt voor het Jaarsymposium
    • thema’s voor de NVBe Jaarprijs (volgende editie in 2024)
    • hoe de activiteiten van de NVBe een zo breed mogelijk publiek kunnen bereiken
    • hoe de vereniging de leden zo goed mogelijk kan betrekken bij haar activiteiten
  • Je wordt geacht ieder jaar minimaal één van de activiteiten samen met 1 of 2 collega-bestuursleden te organiseren
  • Je neemt deel aan de volgende bijeenkomsten:
    • bestuursvergaderingen (ca. 1 x per 2 maanden)
    • gezamenlijke bijeenkomsten redactie Podium voor Bio-ethiek en bestuur (1 x per jaar)
    • de Algemene Ledenvergadering (1 x per jaar) (volgende bijeenkomst 13 mei a.s.)
    • het Jaarsymposium en de Onderwijsmiddag

Tijdsbesteding

  • 15-30 minuten per week (dat is gemiddeld, in aanloop naar de Onderwijsmiddag en het Jaarsymposium zal het mogelijk meer tijd kosten)

Wat bieden wij je?

  • Een enthousiast, collegiaal en gezellig team
  • Uitbreiding van je netwerk
  • Opdoen van ervaring in het besturen van een vereniging op het terrein van je interesse

Contact

  • Heb je een stevige achtergrond en een goed netwerk in de dierethiek en/of de milieu-ethiek en wil je bijdragen aan de activiteiten van de NVBe?
  • Of heb je andere bio-ethische expertise en wil je graag het NVBe-bestuur komen versterken?
  • Stuur dan een korte motivatie (max. 100 woorden) en/of je eventuele vragen naar André Krom (voorzitter NVBe) via: a.krom@lumc.nl. We plannen dan snel een kennismakingsgesprek in

Govert den Hartogh wint de NVBe-Jaarprijs 2021

Op 11 juni j.l. werd de NVBe-Jaarprijs 2021 uitgereikt. Een onafhankelijke jury koos uit alle inzendingen de 3 beste ethiekpublicaties over onze omgang met de coronapandemie.

De NVBe-Jaarprijs werd financieel mede mogelijk gemaakt door de Stichting tot Bevordering van de Beoefening van de Klinisch-Medische Ethiek. De winnaars ontvangen naast een certificaat respectievelijk 450, 200 en 100 euro aan boekenbonnen.

Jury

De jury bestond uit Inez de Beaufort (emeritus hoogleraar Gezondheidsethiek; Erasmus MC; juryvoorzitter), Marjan Slob (filosoof, essayist, schrijft voor de Volkskrant) en Joost van Herten (Sr. Beleidsmedewerker/dierenarts bij de Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde; bestuurslid van de NVBe). Het juryrapport vindt u hier.

Bewondering voor draaiboek ‘Code zwart’

Twee winnende publicaties reflecteren kritisch op het draaiboek “Triage op basis van niet-medische overwegingen voor IC-opname ten tijde van Fase 3 stap C in de COVID-19 pandemie” (draaiboek ‘Code zwart’). Hoewel het draaiboek zelf niet in de prijzen viel, prees de jury de opstellers van het draaiboek nadrukkelijk:

‘We willen als jury onze grote bewondering uitspreken voor de prestatie en de wijze waarop [het draaiboek] tot stand gekomen is. Mensen uit verschillende disciplines bij elkaar krijgen, op één lijn krijgen, het is allemaal heel belangrijk geweest voor de discussie. Je hoeft het er niet mee eens te zijn, maar om het er niet mee eens te kunnen zijn, moet het er natuurlijk wel zijn, dus onze hulde daarvoor’.

U vindt het draaiboek hier.

Prijsuitreiking bekijken?

Hieronder kunt u de uitreiking van de NVBe-jaarprijs bekijken. Met naast lovende woorden van de jury, ook een korte inhoudelijke reactie van Govert den Hartogh, Rutger Claassen en Fleur Jongepier.