In 2015 ging de Jaarprijs naar Pascal Borry en Gert Matthijs, voor hun boek ‘Iedereen GENIAAL – Humane genetica in woorden en cartoons’
In dit bericht leest u het integrale juryrapport, uitgesproken bij de uitreiking tijdens de NVBe Jaarvergadering 2015.
“Namens de jury van de NVBe jaarprijs 2015 – Ghislaine van Thiel (Utrecht UMC), Gert Olthuis (Radboud UMC) en mijzelf, Clemens Driessen, (Wageningen U) – kan ik berichten dat we een mooie en heel diverse oogst aan bioethische interventies in het publieke debat hebben gezien. We hebben na uitgebreid beraad hieruit een winnaar aangewezen waarover we het unaniem eens waren dat deze inzender ten volle de NVBe jaarprijs 2015 verdient. Maar om de spanning nog wat op te voeren wil ik graag eerst nog wat algemene indrukken met u delen over de richting die het publiekelijk verbreiden van bioethisch debat lijkt in te slaan – op basis van de (uiteraard enigszins aselecte steekproef van) inzendingen.
Een aanzienlijk deel van de inzendingen gingen over implicaties van nieuwe technologieen. Blijkbaar is dat nu focus van en aanleiding voor academische ethiek en publiek debat, het is dan ook mooi dat dit ook het thema van dit jaarsymposium is.
Interessant daarbij vond de jury dat eigenlijk alle inzendingen niet zozeer het karakter hadden van een ‘dumbing down’ van (morele) filosofie middels een vereenvoudigde weergave van theorieen, maar dat velen een toon en een genre hebben gevonden waarin het publiek op een serieuze wijze wordt geinformeerd en betrokken bij het doordenken van de bioethische vragen waar we voor staan.
Ook blijkt dat er gedurende de afgelopen jaren een veelheid van filosofische deelgebieden en benaderingen op het publiek is losgelaten, naast meer klassieke ethische benaderingen ook teksten en projecten geinspireerd op fenomenologie en esthetica.
Alle inzendingen voor deze prijs waren ‘groepsproducten’. Ethiek –zelfs geschreven ethiek– als een individuele bezigheid lijkt te verdwijnen uit het publieke domein. Inter-disciplinaire samenwerking lijkt nu de meest vruchtbare en voor de hand liggende vorm om bioethiek te beoefenen en te verspreiden.
Daarbij valt ook op dat de meeste inzendingen geschreven tekst combineren met vormgeving, kunst, tentoonstelling, etc. De jury vond het interessant dat tekst en beeld steeds vaker samen lijken op te trekken en dat er in in toenemende mate sprake is van multimediale ethiekprojecten.
En dit alles geldt dus ook voor de winnende inzending.De Winnaar(s) hebben door het integreren van wetenschapseducatie en ethische reflectie middels een lange reeks mooie voorbeelden een veelheid aan ethische vragen invoelbaar gemaakt.
Namens de jury van de NVBe prijs 2015 is het mij een groot genoegen aan te mogen kondigen dat Pascal Borry en Gert Matthijs, met hun boek ‘Iedereen GENIAAL – humane genetica in woorden en cartoons’, winnaar zijn van de NVBe prijs voor de beste bijdrage aan publiek debat in de bioethiek in het Nederlandse taalgebied.
De jury was onder de indruk van het interdisciplinaire karakter in combinatie met de toegankelijke vorm van deze interventie in het publieke debat omtrent de veelheid van ethische
kwesties die voortkomen uit de genetische kijk op de wereld en onszelf. Het boek schetst op overzichtelijke wijze een reeks aan ontwikkelingen en vraagstukken, die zeer helder worden uitgelegd. Deze helderheid moet niet verward worden met simplificatie, en dat maakt het boek ook zo knap: de toegankelijke taal verdoezelt de complexiteit niet en de lezer kan bijvoorbeeld niet alleen te weten komen wat een haplotype is, maar ook een nieuwe blik werpen op wat dit betekent voor wie wij zijn. Maar ook van belang is bijvoorbeeld de aandacht voor informationele risico’s, deze zijn in het wetenschappelijk debat veelal onderbelicht.
Het blijkt bijzonder belangrijk om in dit soort discussies niet steeds weer de cliche’s over genetica te herkauwen, maar juist ook de ethische aspecten die voortkomen uit de beperkingen van genetisch onderzoek voor het voetlicht te brengen. In het boek gaat het niet alleen om het uitleggen van wetenschap aan leken, maar juist ook de beloftes en schaduwzijden van wetenschap worden kritisch benaderd. Enerzijds het nuanceren van mogelijkheden, anderzijds schokkende voorbeelden van ontwikkelingen die al lang gaande zijn. Dit boek biedt een prachtige basis voor een breed publiek om hierin deel te nemen, zonder alle beloften en bedreigingen als klinklare feiten te hoeven aannemen.
Het project van Borry en Matthijs omvat niet alleen een geschreven boek, maar ook een serie van cartoons die het niet alleen aantrekkelijk maken om te lezen, maar op sommige punten daadwerkelijk een extra laag van reflectie bieden. De combinatie van ethiek en humor is in het algemeen nog een onderontwikkeld terrein van academische en publieke reflectie, waarvoor dit als een mooi voorbeeld kan dienen. Deze verbinding van tekst en cartoons is verder ingezet en ontwikkeld in een populaire cartoontentoonstelling, waarin door uitgekiende vormgeving de nieuwe wereld van de genetica tastbaar is vormgegeven.
Dit boek en het bredere project zou volgens de jury een verdere verspreiding verdienen, als manier om een groot publiek te informeren en laten reflecteren; en daarmee middelen te bieden om deel te nemen aan een verdiept ethisch debat over de wenselijkheden en onwenselijkheden van onszelf als genetisch ‘bepaalde’ wezens.
Wij zijn dan ook bijzonder verheugd dat we deze ‘NVBe jaarprijs’ (die voor alle duidelijkheid maar eens in de 3 jaar wordt uitgereikt) aan dit boek/project kunnen toekennen. Van harte gefeliciteerd!”
– Clemens Driessen namens de Jury