This content has been archived. It may no longer be relevant
Vragen over de impact van maatregelen en te trekken lessen.
Denk aan public health ethische vraagstukken over de gevolgen en impact van preventieve maatregelen zoals ‘social distancing’ en het bezoekersbeleid bij ziekenhuizen en verpleeghuizen. Ook valt te denken aan verdringingsvraagstukken die zich nu voordoen in de slipstream van de Corona crisis, aangezien veel ‘gewone’ zorg en OK’s op grote schaal opgeschort zijn. Moet alle Covid voorrang krijgen, en wat betekent dat voor de behandeling van patiënten met andere aandoeningen? Verder valt te denken aan politiek-ethische vragen over welke lessen we kunnen trekken voor hoe we onze samenleving inrichten. Indringend voorbeeld is de tragische situatie van mensen die nu afgezonderd sterven, omringd door ‘maanmannetjes’.
Onderstaand dossier is uitgebreid met de achterliggende database van bijna 300 artikelen. Dat draagt er aan bij dat relevante literatuur zoveel mogelijk op één plek te vinden is. Relevante wetenschappelijke tijdschriften en publieke platforms zijn structureel geraadpleegd voor ethische artikelen over Covid-19 tussen maart 2020 tot en met juni 2020. De database is samengesteld door Carlijn Damsté en Annemieke Jalink (IQ healthcare, vakgroep Ethiek van de Gezondheidszorg, Radboudumc).
U kunt hier de achterliggende database vinden voor impact van maatregelen en te trekken lessen.
Ethische overwegingen bij een pandemie
https://www.ceg.nl/actueel/nieuws/2020/03/18/ethische-overwegingen-bij-een-pandemie
Key words: triage, quarantaine, social distancing
Samenvatting: Document met ethische vraagstukken en relevante doorverwijzingen naar andere bronnen.
Ethische principes in het gedrang door COVID-19?
https://www.ntvg.nl/artikelen/ethische-principes-het-gedrang-door-covid-19/volledig
Keywords: ethische principes, maatregelen
Samenvatting: Aan de hand van de vier ethische principes (respect voor autonomie, weldoen, niet schaden, rechtvaardigheid) worden de Corona-maatregelen besproken.
Wie maakt de beslissingen?
https://www.trouw.nl/religie-filosofie/moeten-experts-de-nieuwe-politici-worden-nee-de-legitimiteit-ligt-toch-echt-bij-politici~bf0068ef/
Key words: experts, deskundigen, besluitvorming, democratie
Samenvatting: Premier Rutte voer sterk op het advies van medische experts. In dit artikel wordt beargumenteerd dat wetenschappers en politici een eigen rol en verantwoordelijkheid hebben in crises zoals Covid-19.
VERDRINGINGSVRAAGSTUK
Coen Verbraak interviewt IC-arts Hans van der Hoeven – De Publieke Tribune https://www.nporadio1.nl/de-publieke-tribune/onderwerpen/533224-coen-verbraak-interviewt-ic-arts-hans-van-der-hoeven
Key words: verdringingsvraagstuk, triage
Samenvatting: In deze radio-uitzending van ‘De publieke tribune’ spreekt presentator Coen Verbraak met intensivist en hoogleraar Intensive Care Hans van der Hoeven. Hoe is het om elke dag geconfronteerd te worden met de dood? Tegen welke morele dilemma’s lopen artsen aan als de IC-bedden schaars zijn? En hoe houd je moed?
Je zal maar iets anders hebben
https://www.ntvg.nl/artikelen/je-zal-maar-iets-anders-hebben/volledig
Key words: verdringingsvraagstuk
Samenvatting: Kort stuk waarin wordt afgevraagd wat er met niet-Corona patiënten gebeurt.
Ethische onderbouwing crisisscenario fase zwart Covid-19
https://hetneon.nl/cms/wp-content/uploads/2020/03/Ethische-onderbouwing-CZE-crisisscenario-Covid-19.20mrt2020.pdf
Key words: verdringingsvraagstuk, triage
Samenvatting: Dit document beschrijft de ethische overwegingen die spelen wanneer er triage moet plaatsvinden op de IC’s vanwege een tekort aan middelen in deze Corona-crisis.
Medisch ethica Erasmus MC: ‘We moeten wellicht vaker zeggen: we behandelen niet’
https://www.nrc.nl/nieuws/2020/03/27/medisch-ethica-erasmus-mc-we-moeten-wellicht-vaker-zeggen-we-behandelen-niet-a3995130
Key words: triage, verdringingsvraagstuk
Samenvatting: Bij een tekort aan IC-bedden of beademingsapparaten zullen artsen harde keuzes moeten maken, zegt medisch ethica Suzanne van de Vathorst. Dat kan betekenen: beslissen over leven en dood.
‘In de slipstream van de Coronacrisis. Voorbij de ethische ver-ziendheid’.
https://www.observantonline.nl/Home/Artikelen/ArticleType/ArticleView/ArticleID/18309
Keywords: Tweede crisis in de zorg, (sluiting) OK’s, ethiek
Samenvatting: Om zoveel mogelijk IC-bedden voor Corona-patiënten vrij te spelen, werden veel OK’s gesloten. De tot voor kort dominante focus op (de preventie van) fase ‘Zwart’ leidde tot verwaarlozing van ethische reflectie op door die preventie veroorzaakte acute ‘collateral damage’. Reflectie op relevante scenario’s is nodig, vooral ook om beter voorbereid te zijn op rechtvaardige verdeling van zorg bij een toekomstige opleving van de pandemie.
WIE HEEFT PRIORITEIT IN EEN CRISISSITUATIE?
Opinie: Geef jong en fit voorrang op de intensive care
https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/opinie-geef-jong-en-fit-voorrang-op-de-intensive-care~b301722c/
Key words: triage, wie heeft prioriteit in een crisissituatie
Samenvatting: Er moet zo snel mogelijk duidelijkheid komen over de verdeling van de intensive care bedden, stellen Marcel Verweij en Roland Pierik in dit opiniestuk. Jongere Corona-patiënten moeten voorgaan.
Gerelateerde artikelen:
Het pijnlijke gesprek over ziekenhuisbedden moet juist nu gevoerd worden:
https://bijnaderinzien.com/2020/03/23/laat-niet-aan-artsen-over-wie-een-bed-krijgt-op-de-intensive-care/
Ethici, even pas op de plaats:
https://www.socialevraagstukken.nl/ethici-even-pas-op-de-plaats/
Should we give priority care to healthcare workers in the covid-19 pandemic?
https://blogs.bmj.com/bmj/2020/04/01/should-we-give-priority-care-to-healthcare-workers-in-the-covid-19-pandemic/
Key words: triage, wie heeft prioriteit in een crisissituatie
Samenvatting: Artikel wie (en waarom) voorrang moet krijgen voor zorg in tijden van Corona.
Moet het publieke debat rondom ethische kwesties transparanter?
https://www.nporadio1.nl/dit-is-de-dag/onderwerpen/533764-moet-het-publieke-debat-rondom-ethische-kwesties-transparanter
Keywords: triage, publiek debat, ethiek, transparantie, schaarste, fair innings
Samenvatting: Het publieke debat rondom ethische kwesties is in volle gang. Zo wordt er regelmatig gepraat over de schaarste op IC-bedden en wie daarvoor in aanmerking komt of niet. Christa Compas, directeur van het Humanistisch verbond, pleit voor een transparanter publieke debat rondom ethische kwesties: “Mensen hebben het recht te weten hoe en waarom ingrijpende keuzes worden gemaakt.” Ethicus Fleur Jongepier, verbonden aan de Radboud Universiteit, is hier kritisch op. Volgens haar is het niet de juiste tijd voor een publiek debat.
Corona-pandemie en het leeftijdscriterium
Keywords: Corona-pandemie, Leeftijdscriterium, Fair-inningsargument, Maatschappelijk debat, Onbedoelde en ongewenste gevolgen
Samenvatting: Invoering van kalenderleeftijd als selectiecriterium is geen medische beslissing, maar een maatschappelijke / politieke waarvoor het fair innings-argument levert slechts een beperkte legitimatie levert. Het is bovendien de vraag of kalenderleeftijd als selectiecriterium zinvol is. Ten eerste werkt men bij medische triage al met biologische leeftijd, ten tweede zijn er zoveel meer knoppen om aan te draaien. Ten derde kan leeftijdsselectie in de praktijk tot lastige en onhandige keuzes leiden, of onbedoelde effecten hebben.
STERVEN MET CORONA EN BEZOEKERSBELEID
Er zijn voor de stervenden, kan dat met een mondkapje op?
https://www.trouw.nl/gs-b64971c2
Key words: sterven met Corona, bezoek
Samenvatting: Impact op het begeleiden van stervenden voor geestelijke verzorgers, maar ook voor naasten.
Zorgorganisaties richten extra palliatieve afdelingen op voor covid-19-patiënten om humaner te sterven
https://www.volkskrant.nl/gs-b5bb0e3a
Key words: sterven met Corona, bezoek
Samenvatting: Artikel over sterven op een humane manier en de mogelijkheid tot bezoek.
Het belang van een goed afscheid
https://www.agora.nl/kennisbank/coronacrisis-het-belang-van-een-goed-afscheid/
Key words: sterven met Corona, mantelzorgers/naasten
Samenvatting: In dit artikel wordt stilgestaan bij het belang van een goed afscheid, juist ook voor mantelzorgers en naasten.
Graphic medicine: palliatieve zorg in tijden van corona
https://inkvessel.com/2020/03/18/palliative-care-in-the-time-of-covid/
Keywords: Sterven met corona; (in)humaan sterven; zingeving; morele stress
Samenvatting: Deze korte strip van tekenaar (en arts) Nathan Gray benadrukt het belang van palliatieve vaardigheden in de zorg voor patiënten met covid-19.