De redactie van het Podium voor Bio-ethiek nodigt je uit een bijdrage te schrijven voor ons themanummer Maakt het schoonheidsideaal ons ziek? (nr 2, 2025)
Het gebruiken van medicatie of het ondergaan van operaties is van oudsher gekoppeld aan medische noodzaak, bijvoorbeeld ter genezing of onderdrukking van een bepaald ziektebeeld, of om specifieke symptomen op te lossen of te verminderen. Die lang vanzelfsprekende koppeling tussen interventie en medische noodzaak is echter aan verandering onderhevig. Hoewel het gebruik van medicatie in een niet-medische context (denk aan het gebruik van Ritalin onder studenten ter bevordering van concentratie voor tentamens) en het ondergaan van cosmetische operaties al langer wijzen op een proces waarin dergelijke interventies worden losgeweekt van hun specifieke medische context, legt de opkomst van ‘afslankmiddelen’ zoals semaglutide (merknaam onder andere Ozempic) en de toenemende populariteit van laagdrempelig beschikbare cosmetische ingrepen (zoals ‘fillers’ of botoxbehandelingen) in toenemende mate een spanningsveld bloot tussen medische noodzaak, maatschappelijke trends en schoonheidsidealen.
De (sociale) media-aandacht en de grote belofte van semaglutide hebben geleid tot schaarste van het middel, ook voor de oorspronkelijke doelgroep. Semaglutide is momenteel enkel voor diabetespatiënten in de basisverzekering opgenomen, maar wordt onder de toonbank verkocht aan mensen met overgewicht. Dit roept vragen op over ongelijkheid. Vergroot dit niet juist de kloof tussen verschillende sociaaleconomische groepen, aangezien bekend is dat mensen met een lager inkomen meer overgewicht hebben en een hogere kans hebben om obesitas te ontwikkelen? Daarnaast kan de populariteit van semaglutide ten koste gaan van de beschikbaarheid voor diabetespatiënten. Hoe wegen we deze belangen? En wat zijn de bredere gevolgen van het nastreven van schoonheids- en gezondheidsidealen en de invloed van sociale media hierop? Daarnaast lijkt het gebruik van semaglutide wellicht een makkelijke oplossing, maar wat zijn de langetermijneffecten? En wat is de rol van de gezondheidszorg in deze?
Ook het aantal cosmetische ingrepen neemt sterk toe in Nederland en andere landen, voornamelijk door vrouwen. Wat is de rol van de (cosmetisch) arts in het faciliteren van de trend om aan een bepaald schoonheidsideaal te voldoen? Hoe speelt de dynamiek van sociale media een rol in het verder verspreiden van specifieke maatschappelijke standaarden met betrekking tot het menselijk lichaam – en welke gevolgen heeft dat? En hoe kunnen we dergelijke ontwikkelingen ethisch evalueren?
Het toenemende spanningsveld tussen medische noodzaak, maatschappelijke trends en schoonheidsidealen leidt dus tot verschillende ethische dilemma’s. Deze beide trends roepen bovendien ethische vragen op over de rol en het type interventies van dat we als acceptabel zien in de gezondheidszorg, ons idee van een ‘normaal’ lichaam, spanning tussen ‘schoonheid’ en gezondheid, commercialisering van de zorg, schaarste en verschillen tussen arm en rijk, en wat we moeten zien als ‘lijden’.
De redactie van Podium voor Bio-ethiek nodigt u uit om een voorstel voor een bijdrage in te sturen over deze of gerelateerde vraagstukken. In uw voorstel zien we graag een duidelijke hoofdboodschap en de grote lijnen van de beoogde (argumentatie)structuur. Inzendingen die een eigen inzicht of standpunt naar voren brengen hebben de voorkeur. Wanneer uw voorstel positief wordt beoordeeld, vragen we u om deze uit te werken tot een volwaardige bijdrage. De omvang van de bijdrage is maximaal 1500 woorden. Dit maakt het extra belangrijk een gerichte, beknopte boodschap en standpunt te formuleren. Houdt u er wat betreft stijl en inhoud rekening mee dat het Podium door een breed publiek van geïnteresseerden wordt gelezen. De eerste versie (max. 1500 woorden) wordt verwacht op 31 maart. De deadline voor de definitieve versie is 28 april. De themaredactie beslist of een artikel al dan niet wordt geplaatst. Wilt u een bijdrage leveren aan het Podium voor Bio-ethiek over dit thema? Stuurt u dan uiterlijk 12 maart een voorstel in van maximaal 250 woorden naar de themaredactie.
themaredactie@nvbe.nl
Sophie Overbeek
Max Rensink
Rik Wehrens